Brenera fervojo
La brenera fervojo (germane Brennerbahn; itale Ferrovia del Brennero) estas grava linio liganta la aŭstrajn kaj italajn fervojojn inter Innsbruck kaj Verono. Ĝi surgrimpas la Wipptal (germane por Wipp Valo), pasas super la Montpasejo Brenero kaj malsupreniras laŭ la Eisack Valo ĝis Bolzano-Bozen kaj de tie laŭ la Adiĝo Valo ĝis Verono. La linio estas parto de la Linio 1 de Trans-European Transport Networks (TENDO). Ĝi estas konsiderita "fundamenta" linio de la italaj ŝtatfervojoj Ferrovie dello Stato (FS).[1]
Historio
[redakti | redakti fonton]La linio estis dezajnita sub la Aŭstro-Hungara-registaro antaŭ la mezo de la deknaŭa jarcento por certigi rapidan kaj sekuran transporton inter Tirolo (regiono) kaj Norda Italio, aparte Lombardio kaj Veneto. Ĝi estis tiel grava ne nur por ekonomia sed ankaŭ pro armeaj kialoj kiam Aŭstrio estis forte favora al konservado de siaj limoj sude de la Alpoj.
La unua sekcio estanta konstruita, estis la malalta sekcio inter Verono kaj Bolzano-Bozen, kiu estis malfermita en du partoj. La 23-a de marto 1859 de Verono ĝis Trento kaj la 16-a de majo 1859 de Trento ĝis Bolzano-Bozen. La laboro estis komencita fare de la k.k. Nord- und SüdTiroler Staatsbahn (Nord- kaj Sud-Tirolaj Ŝtataj Fervojoj) sed komence de 1859 la firmao estis transprenita fare de la nova Südbahn (Suda fervojo).[2]
La dizajno de tiu sekcio estis aprobita la 10an de julio 1853 de la inĝeniero Alois Negrelli, dungito de la Südbahn, konata pro konstruado de aliaj alpaj linioj kaj por evoluigado de projekto por la Suez-kanalo.
Post la perdo de Veneto en la tria itala milito de sendependeco kaj la sekva forŝovo de la limo inter Italio kaj Aŭstrio al Borghetto sur la nuna limo inter la Trentino kaj la Verono, kiuj okazis en oktobro 1866, la sekcio de Bolzano-Bozen ĝis Innsbruck ankoraŭ ne estis kompleta, sed jam sub konstruo. Ĝi estis malfermita la 24an de aŭgusto 1867. Pro konstrui la sekcionde Innsbruck ĝis Bolzano-Bozen, longa 127 km, necesis nur tri jarojn. La ĉefdizajnisto estis la inĝeniero, Karl von Etzel, kiu mortis en 1864 kaj tial ne vidis la kompletigon de sia laboro. Post la Semmering-fervojo ĝi estis la dua montfervojo konstruita en Aŭstrio. Estis ankaŭ la unua linio kiu transiris la Alpojn.
La linio sude de Borghetto iĝis parto de la itala Società per le strade ferrate dell'Alta Italia (Societo de fervojoj de supra Italio, SFAI) en 1866[3] kaj en la reorganizado (1885) ĝi estis absorbita per la Società per Le Strade Ferrate Meridionali .[4] La linio iĝis parto de Ferrovie dello Stato post ties establado en 1905.
En 1919 Italio akiris Trentino-Alto Adige sub la Traktato de Saint-Germain-en-Laye kaj la limo estis forŝovita al montpasejo Brenero. La linio de Trento ĝis Brenero estis elektrigita je 3,700 V ĉe trifaza 16.7 Hz inter 1929 kaj 1934. Elektra tensio estis transformita al 3,000 V Dc la 30an de majo 1965.
En preparo por tiu nova linio, en 1994 estis kompletigita la pretervojo de Innsbruck, por plibonigi aliron al la sekcio en malalta Inn-valo kiu kondukas al Munkeno en Germanio. La pretervojo konsistas el 12.75-kilometra tunelo (la plej longa Aŭstrio ), kiuj forigis la plejparton de la vartrajnoj de Innsbruck. En Italio pluraj novaj sekcioj estis konstruitaj, forigante sekciojn de linio kun pluraj mallongaj tuneloj kun malgrandaj sekcoj. Tiuj inkludas la 13.159 m-longan Sciliar-tunelon malfermitan en 1994, la 7.267 m-longa Pflersch-tunelo malfermita en 1999 kaj la 3,939 m-longa Cardano-tunelo malfermita en 1998.
Aktuale estas konstruata tunelo sub la montpasejo Brenero kiu ligas Fortezza en Italio al Innsbruck en Aŭstrio.
Estonteco
[redakti | redakti fonton]Kondukante akran pliiĝon en frajto tra la Montpasejo Brenero (plejparte sur vojo), la fervojo estas nuntempe konsiderita havi nesufiĉan kapaciton. Krome, ĝia krutaj karakteroj, mallozaj radiuskurboj kaj la bezono ŝanĝi la motorojn ĉe Brenero pro du malsamaj elektraj sistemoj uzitaj en Aŭstrio kaj Italio malpliigas la mezan vojaĝadrapidecon. Pro tio, la konstruado de nova linio estas planita de Verono ĝis Munkeno tra Innsbruck. La koro de tiu projekto estas tunelo longa je 55 kilometroj inter Franzensfeste kaj Innsbruck, konata kiel la Brenero bazo-tunelo. Ĝia konstruado komencis en 2002 kaj oni kalkulas, ke ĝi estos kompletita en 2025, kvankam ĝia financiado ankoraŭ ne estas certa.
Itinero
[redakti | redakti fonton]
La maksimuma kliniteco en la trako estas 31 per milo. La minimuma kurbradiuso estas 264 metroj. La plej alta punkto de la trako estas montpasejo Brenero stacio je 1,371 m, kio ankaŭ estas la plej alta punkto atingita sur la normalŝpuraj retoj de la aŭstria fervojo Österreichische Bundesbahnen (ÖBB) kaj la itala fervojo Ferrovie dello Stato (FS) retoj.
Por superi la krutan grimpadon (796 m inter Innsbruck kaj Brenner) du helikformaj tuneloj estis konstruitaj, uzante la flankojn de la valo St. Jodok sur la aŭstra flanko kaj la flankojn de la Pflerscher-Tal (Pflersch Valo) sur la itala flanko.
Ĉe Brenero-stacio, situanta sur la Montpasejo Brenero, ekzistas monumento al la dizajnisto, Karl von Etzel. Ĉe tiu stacio, aldone al la politika limo estas trovita la funkcia limo inter la ÖB kaj FS-retoj. La du firmaoj funkciigas malsamajn elektrajn sistemojn, nome 15 KV AC ĉe 16.7 Hz en Aŭstrio kaj 3 KV DC en Italio, kiu postulas halton por ŝanĝi elektrajn lokomotivojn.
En la lastaj jaroj la enkonduko de multinuna rulvaro kiu povas funkcii per kaj la aŭstraj kaj italaj retoj faris ebla, minimume en principo, eviti lokomotivŝanĝojn. Tamen, la bezono de lokomotivoj por porti ekipaĵon por malsamaj signalsistemoj kaj havi sekurecaprobojn por malsamaj retoj kaj linioj kaj la bezono de kunlaborantaro por koni funkciigajn regulojn kaj itineroj limigis multinunajn operaciojn en praktiko.
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Ferrovie dello Stato
- ↑ Kalla-Bishop 1971, p. 21
- ↑ Kalla-Bishop 1971, p. 41
- ↑ Kalla-Bishop 1971, p. 52
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- (in Italian) (PDF) Rete FS in esercizio (FS operational network), Ferrovie dello Stato, archived from the original on 2011-07-22, https://web.archive.org/web/20110722052055/http://site.rfi.it/img_sito/rete_esercizio.pdf, retrieved 4 February 2010
- Facchinelli, L. (1995) (in Italian), La ferrovia Verona-Brennero. Storia della linea e delle stazioni nel territorio (the Verona-Brennero railway, history of the lines and stations in the area), Bolzano: Athesia
- Kalla-Bishop, P. M. (1971), Italian Railways, David & Charles, (ISBN 0-7153-5168-0)
- Mori, Edoardo (in Italian), La ferrovia da Verona a Monaco di Baviera (The railway from Verona to Munich), Calosci Editore
46° 18′ 26″ N 11° 14′ 51″ O / 46.30722 °N, 11.24750 °O (mapo)